استفاده از رنگ در کالاهای نساجی و تزئینی به دلیل زیبایی و تأثیر آن در روح انسان از زمانهای بسیار قدیم معمول و متداول بوده است. از دیرباز، پیشرفتهای زیادی در زمینه رنگرزی و تولید مواد رنگزا به وجود آمده است، بهطوریکه امروزه این صنعت با استفاده از جدیدترین فنون رنگرزی و بهکارگیری انواع مختلف مواد رنگزا توانسته است مطلوبترین کالاهای رنگرزی شده را در فامهای متعدد به بازار عرضه نماید. علم رنگرزی فرایندی بسیار پیچیده و قابل اهمیت است، تا جایی که امروزه به علم گستردهای تبدیل شده است که خود مشتمل بر چندین زیرشاخه میباشد. رنگرزی یک فرآیند شیمیایی است که در آن، باید تمامی مراقبتهای لازم به عمل آید زیرا در صورت بروز هرگونه مشکلی، امکان برگشت فرآیند وجود نداشته و اصلاح کیفیت محصول نیز مستلزم انجام هزینههای گزاف خواهد بود که از توجیه اقتصادی برخوردار نمیباشد. چهار عامل اصلی شامل ماده رنگزا، کالای رنگرزی، مواد شیمیایی کمکی و ماشینهای رنگرزی نقش کلیدی در فرایند رنگرزی ایفا میکنند. پیشرفتهای اخیر در رنگرزی منسوجات را میتوان مرهون درک ماهیت فعل و انفعال بین رنگها و الیاف دانست. صرفنظر از همه عوامل فوق، مهارت و هنر دست رنگرز نقش بسیار حیاتی در کیفیت رنگرزی دارد. رنگرز میبایست شناخت کافی از خصوصیات شیمیایی و فیزیکی کالا، ماده رنگزا و حمام رنگ داشته و هر آنچه در فرآیند رنگرزی اتفاق میافتد را مشاهده و تجزیه و تحلیل نماید. در صنعت پر رقابت امروز، دستیابی به شرایط بهینه در مدت زمانی کوتاه با صرف هزینه کم از عوامل مهم در صحنه اقتصادی است. به کارگیری دانش بنیادی در این زمینه، ابزاری برای کاهش عیوب رنگرزی و صرفهجویی در هزینهها است و سبب میشود تا رنگرز بتواند شرایط بحرانی در رنگرزی را مدیریت کند.
بنابراین با توجه به اهمیت موضوع، در این کتاب تلاش شده است که اصول رنگرزی منسوجات با نگاهی ویژه به کاربرد عملی آن ارائه شود. در سادهترین شکل، رنگرزی منسوجات شامل سه جزء رنگ، الیاف نساجی و آب است. بدین منظور، در این کتاب ابتدا مفهوم رنگ و شیمی ساختار آن و مکانیسم نگهداری رنگ توسط لیف در فصل اول بیان شده است. ازآنجاکه آب بهعنوان بستر اصلی فرایند رنگرزی منسوجات مطرح است لذا در فصل دوم، به نقش آب در رنگرزی و تأثیر آن بر الیاف و رنگ اشاره شده است. در ادامه به تفصیل در مورد نظریههای رنگرزی، ساختار الیاف و عوامل موثر بر فرایند رنگرزی در فصلهای سوم و چهارم پرداخته شده است. از آنجا که ارزیابی منسوجات رنگرزی شده مطابق با استانداردهای مربوطه میتواند به افزایش کیفیت تولیدات صنعتی کمک شایانی کند، لذا در فصل پنجم، ارزیابی رنگ و کالای رنگرزی شده و ثبات رنگ در برابر عوامل مختلف با توجه به استاندارد ملی ایران مطرح شده است. ماشینهای رنگرزی سنتی از وسایل بسیار سادهای تشکیل میشدند ولی به مرور زمان پیشرفتهای قابل ملاحظهای در این صنعت به وجود آمد و برای رنگرزی، ماشینهای مدرن و خودکار ساخته شدند. بنابراین به منظور آشنایی با ماشینهای رنگرزی، فصل ششم کتاب به این مبحث اختصاص یافت. هر فصل شامل یک مقدمه است که هدف فصل و ارتباط آن با نظریه رنگرزی را توضیح میدهد.
امید است که این کتاب بتواند راهنمای مناسبی برای متخصصان و علاقهمندان به رنگرزی، بهویژه دانشجویان مهندسی نساجی، مهندسی پلیمر، صنعتگران و فعالان حوزه رنگرزی باشد.