مولفان: دکتر علی فردی ایلخچی، دکتر وحید آقائی لشگری
فناوری نانو به همراه فناوری اطلاعات و فناوری زیستی سه قلمرو علمی هستند که انقلاب سوم صنعتی را شکل میدهند. شاید کمتر کسی فکر میکرد که سخنرانی ریچارد فیلیپس فاینمن تحت عنوان "فضای بسیاری در پاییندست وجود دارد" در انجمن فیزیک آمریکا در سال 1959 میلادی به حقیقت بپیوندد و سرآغاز شاخهی جدیدی از علم و فناوری باشد. نانوفناوری میتواند به عنوان ادامه دانش کنونی به ابعاد نانو یا طرحریزی دانش کنونی بر پایههایی جدیدتر و امروزیتر در نظر گرفته شود. در مجموع نانوفناوری شامل سه مرحله طراحی مهندسی ساختارها در سطح اتمی، ترکیب این ساختارها و تبدیل آنها به مواد جدید با ساختار نانو دارای خصوصیات ویژه، و در نهایت ترکیب اینگونه مواد و تبدیل آنها به ابزارهای سودمند است. فناوری نانو جزو دانشهای بینرشتهای قلمداد میشود و گسترهی کاربردی بسیار وسیعی را در بر میگیرد. فناوری نانو در صنایع مختلف از قبیل صنایع متالورژی، نفت، پتروشیمی، غذایی، دارویی، نظامی، هوافضا، خودروسازی، الکترونیک، نساجی و ... کاربرد دارد. نانوذرات که ابعاد آنها در حدود ۱ تا ۱۰۰ نانومتر است، شامل انواع فلزی، عایق و نیمه هادی است. افزون بر این، نانوذرات ترکیبی که دارای ساختارهای هسته-لایه هستند نیز در زمرهی نانوذرات طبقهبندی میشوند. نانوذرات در اشکال هندسی مختلفی مانند کروی، مکعبی، مخروطی و ... قابل تولید هستند. همچنین نانومیلهها، نانوسیمها و نانولولهها که دارای یک بعد در مقیاس نانو هستند نیز اشکالی از نانو ذرات در نظر گرفته میشوند. نانوذرات در اندازههای کوچک، نانوخوشه به حساب میآیند. نانوبلورها و نقاط کوانتومی نیمههادی نیز زیرمجموعه نانوذرات هستند. تنوع ترکیبها، ساختارها و خواص خوشههاي دو فلزي و سه فلزي (نانوخوشهها يا نانوآلياژها) در ابعاد نانو، منجر به کاربردهای گسترده آنها در علوم مهندسی شده است. به عنوان مثال میتوان به نانوآلیاژهای دوتایی متشکل از آهن-پلاتین یا کبالت-پلاتین اشاره کرد که انتخاب مناسبی برای ابزارهای ذخیره اطلاعات محسوب میشوند.
با توجه به اهمیت نانوآلیاژها و گسترش روزافزون این شاخه در علم و فناوری نانو و عدم وجود مطالبی مدون به زبان فارسی در این زمینه، در این کتاب تلاش شده است که تا حد ممکن به بخشی از نیازهای پژوهشگران و دانشجویان فعال در این زمینه از طریق ارایه اصول و مفاهیم اولیه این دانش در قالب 6 فصل پاسخ داده شود. فصل اول کتاب حاضر به جنبههاي عمومي نانوآلیاژها، بیان مفاهیم اولیه و نیز معرفی ساختار نانوآلیاژها میپردازد. در فصل دوم کاربرد و روشهای تولید نانوآلياژها ارایه میشود. فصل سوم بیانگر تکنیکهای تجربی براي مشخصهیابی نانوآلياژها است و در فصل چهارم خواننده با چارچوب نظري و روشهاي محاسباتی براي مطالعه نانوآلياژها آشنا میگردد. در ادامه مطالب و در فصل پنجم خواص ساختاري، نوري و مغناطيسي نانوآلياژها بررسی و مثالهای فراوانی برای هر یک از سیستمهای نانوآلیاژی ارایه شده است و نهایتاً در فصل ششم پدیده ذوب نانوآلیاژها و انرژی جنبشی مخلوطسازی، انجماد، رشد و ادغام نانوآلیاژها مورد بحث قرار گرفته است.